جلسه علمي ماهيانه انجمن پزشكان كودكان ايران در دي 1394
تب در كودكان
اعضاي پانل: دکتر محمد تقی ارزانیان[1]– دكتر منصور بهرامی[2]– دكتر رضا شیاری[3]– دکتر سید علیرضا فهیم زاد[4]
نكات اساسي در مواجهه با تب براي پزشكان
1- تب نشانه دفاع بدن در مقابل عفونت ها است و نبايد از آن وحشت داشت. بايد عالمانه و عاقلانه با آن برخورد شود.
2- اندازه گيري درجه حرارت زير بغل با دماسنج هاي الكترونيك براي گروه هاي مختلف سني كودكان توصيه مي شود.
3- اندازه گيري درجه حرارت تمپان، دهان، ركتال و شريان تمپورال نيز كاملاً مطمئن و وابسته به روش پزشك مي تواند به عنوان راه انتخابي مورد استفاده قرار گيرد.
اطلاق وجود تب در روش هاي گوناگون به شرط زير است:
– روش ركتال بيش از 38 درجه
– روش تمپان بيش از 38 درجه
– روش دهاني بيش از 8/37 درجه
– روش زير بغل بيش از 2/37 درجه
4- وجود تب در سنين زير 3 ماه اهميت خاصي دارد ولي بايد درنظر داشت كه پوشش زياد و يا قرار گرفتن در فضاهاي گرم
مي تواند درجه حرارت شيرخوار را به طور كاذب افزايش دهد.
5- براي قضاوت درباره علت تب بايد از حقيقي بودن تب مطمئن بود و بايد از خانواده ها خواست كه در مواقعي كه كودك خود را تب دار حس مي كنند با درجه حرارت مطمئن ميزان تب سنجيده و ثبت شود و سپس از تب بر استفاده گردد.
6- درصورتي كه تب بيش از 5 روز طول بكشد بايد بررسي هاي لازم صورت گيرد.
7- در ارزيابي هر كودك تب دار علاوه بر ثبت درجه حرارت در ساعات مختلف، داشتن یا نداشتن لرز و توجه به حال عمومی کودک نيز اهمیت دارد و باید شرايط زير ثبت گردد:
الف- رنگ پوست و مخاط ها و زبان
ب- ميزان فعاليت و عكس العمل كودك نسبت به تحريكات گوناگون
ج- تعداد تنفس و ثبت آن
د- ميزان آب بدن و اطلاع از شرايط دفع ادرار
ه- سابقه تشنج ناشي از تب در كودك يا بستگان درجه يك كه درصورت مثبت بودن، احتياط هاي خاصي براي پيشگيري از تكرار تشنج ضروري مي گردد.
8- در ارزيابي هر كودك تب دار بايد عفونت هاي مهم و وخيم مثل مننگوكوكسمي، عفونت هاي ريه، عفونت هاي ادراري، عفونت هاي مفاصل و عفونت هاي ويروسي خطير پيوسته مدنظر پزشك باشد.
پاتوفيزيولوژي بروز تب در شكل زير نشان داده شده است:
آثار مختلف تب بر سيستم دفاعي بدن
1- افزايش نوتروفيل ها
2- توليد مواد ضد ميكروبي در بدن (مثل Superoxide Anion)
3- افزایش تولید Interferon
4- افزایش قدرت ضد ویروس و ضد تومور در Interferon
5- افزایش پرولیفراسیون T-Cell ها
6- کاهش قدرت تکثیر میکرو ارگانیسم ها در محیطی که آهن کافی وجود ندارد.
به دلایل فوق تب به عنوان عکس العمل دفاعی بدن در مقابل عوامل عفونت زا شناخته شده است.
تدابیر لازم برای پایین آوردن تب
1- آگاه کردن خانواده ها برای استفاده صحیح و دوز مناسب تب بر
2- تاکید بر مصرف دارو با استفاده از سرنگ و یا سایر وسایل مدرج
3- عدم استفاده همزمان اشكال مختلف یک دارو که با نام های متفاوت عرضه شده مانند شربت یا قطره استامینوفن که اگر اثر نکند در کمتر از یک ساعت از شیاف استامینوفن هم استفاده می کنند.
میزان مصرف تب بر
استامینوفن: 15-10 میلی گرم برای هر کیلوگرم در هر نوبت به فاصله هر 4 ساعت و 5 بار در شبانه روز
ایبوپروفن: 10-5 میلی گرم برای هر کیلو گرم در هر دوز برای شیرخواران بیش از 6 ماه هر 6 ساعت ترجیحاً همراه با شیر و غذا
نكات مهم در مورد استفاده از تن شویه:
1- استفاده از آب ولرم
2- دادن داروی پایین آورنده تب همزمان با شروع تن شویه
3- پرهیز جدی از استفاده از الکل و آب سرد
4- اگر شیرخوار از تن شویه به شدت ناراحت است نباید استفاده شود.