در شرایط جنگ چه کنم تا کودکم کمتر آسیب ببیند؟

در شرایط جنگ والدین که نخستین پناهگاه روانی کودکان هستند چه کارهایی می توانند انجام دهند؟

ساختن پناهگاه امن روانی در بحران جنگ برای کودکان

1 . مدیریت اضطراب و انتقال آرامش:

   الگوسازی رفتاری:

 کودکان اضطراب را از والدین می‌آموزند. نشان دادن واکنش‌های مدیریت‌شده به کودک می‌آموزد چگونه با ترس مواجه شود .

• محافظت از بمباران خبری:
  • کودکان را از تماشای اخبار، عکس‌ها و گفت‌وگوهای اضطراب‌آور بزرگسالان دور نگه دارید.
• گفت‌وگوی متناسب با سن:
  • به سوالات کودک با زبان ساده پاسخ دهید.
  • از کلمات خشن و تصاویر ترسناک بپرهیزید.
  • به او اطمینان دهید که “دیدنش”، “شنیدنش” و “محافظت از او” اولویت شماست. جمله‌ی طلایی: “بله، الان شرایط سخت است، ولی من اینجا هستم تا از تو مراقبت کنم”.
  • برای کودکان زیر ۷ سال: “بعضی وقت‌ها صداهای بلند می شنویم، ولی ما اینجا با هم در امان هستیم”.
  • برای نوجوانان: گفت‌وگوی واقع‌گرایانه بدون جزئیات خشونت‌بار .
• به احساساتش توجه کنید:
  •  به او اجازه دهید ترس، غم یا خشمش را بیان کند (گریه کند، نقاشی بکشد، بازی کند).
  •  احساساتش را تأیید کنید: “می‌فهمم که ترسیده‌ای، طبیعی است.”
• تکنیک “پنج حس”: هنگام اضطراب از کودک بخواهید:
  • “۵ چیزی که می‌بینی
  •  ۴ چیزی که لمس می‌کنی
  •  ۳ چیزی که می‌شنوی
  •  ۲ چیزی که بویش را حس می‌کنی
  •  ۱ چیزی که مزه می‌کنی”

را نام ببرد. این تمرین ذهن را به “زمان حال” برمی‌گرداند .

2. زندگی را از طریق بازی بازگردانید: بازی، زبان اصلی کودک برای پردازش تجربیات و کاهش اضطراب است. بازی، درمان کودک است.

• بازی‌های نمادین:
  • نقاشی، داستان‌سرایی، بازی های نمایشی، عروسک‌گردانی که کودک صحنه‌های جنگ را بازسازی کند. این کار به او فرصت پردازش هیجانات می‌دهد. مثال: “بذار این عروسک خونه امنی بسازه. چه چیزهایی لازم داره؟” .
• بازی‌های حسی-حرکتی:
  • گل یا پوچ، آب‌بازی یا خمیرسازی، اضطراب را کاهش می‌دهد .
• بازی های فیزیکی در محیط امن:
  • بازی هایی مثل “لی لی” در اتاق، صندلی بازی .

3. انجام برنامه های روتین و قابل پیش‌بینی‌:

• برنامه روزانه:
  • تا حد امکان برنامه‌های روزمره (غذا، خواب، بازی) را حفظ کنید. محیط خانه را آرام‌ نمایید. برنامه های مشخص حس امنیت را افزایش می دهد.
• مراسم کوچک آرام‌بخش:
  • روشن کردن شمع ایمن قبل از خواب، خواندن لالایی ثابت یا در آغوش گرفتن طولانی‌تر. این کارها به کودک می گوید “اینجا امن است”.
• حفظ پیوندهای اجتماعی:
  • ارتباط با دوستان و اقوام (حتی تلفنی یا مجازی) حس تعلق و عادی‌بودن را تقویت می‌کند.

4. تقویت تاب‌آوری از طریق مسئولیت‌پذیری:

• واگذاری نقش‌های معنادار:
  • “تو مسئول آب دادن به این گلدون‌ها هستی” یا “این پتوها رو تو کمک کن مرتب کنیم”. این کار حس کارآمدی را تقویت می‌کند .
• تشویق “خودگویی‌های مثبت”:
  • آموزش جملاتی مانند: “من می‌تونم این شرایط سخت رو مدیریت کنم” یا “من تنها نیستم”.

5. مراقبت جسمانی برای سلامت روان:

• تأمین نیازهای اولیه:
  • تلاش جمعی برای دسترسی به آب سالم، غذای کافی، داروها و پناهگاه ایمن، پایه‌ای‌ترین نیاز جسمی کودک است.
• تغذیه ضداسترس:
  • تأمین مغزهای خوراکی (بادام، گردو)، موز و تخم‌مرغ که منابع منیزیم و تریپتوفان هستند و اضطراب را کاهش می‌دهند .
• حرکات ورزشی در فضای بسته:
  • ورزش و بازی استرس را کاهش می‌دهد .

6. واکنش به نشانه‌های آسیب روانی:

• کمک حرفه‌ای :
  • اگر کودک علائم شدید دارد (کابوس‌های مکرر، پرخاشگری غیرقابل کنترل، انزوای مطلق، صحبت درباره مرگ، پسرفت شدید) بدانید که این تقصیر شما نیست و کمک گرفتن از روانشناس کودک یا مشاور بحران، قدمی ضروری و شجاعانه است.
• پسرفت تکامل (Regression):
  • اگر کودک بعد از آموزش توالت رفتن، ناگهان شب‌ادراری دارد، به جای سرزنش بگویید: “میدونم استرس داری، کمکت می‌کنم تمیز کنیم” .
• تکرار مداوم صحنه‌ها:
  • اگر کودک مکرراً جنگ را نقاشی می‌کند، بپرسید: “دوست داری پایان این داستان چطور باشه؟” و او را به بازسازی پایان مثبت تشویق کنید .