عفونت گوش در کودکان و نوزادان یک بیماری شایع است. براساس آمار پنج کودک از هر شش کودک پیش از اینکه به سن سه سالگی برسد حداقل یک بار عفونت گوش را تجربه کرده است. بسیاری از والدین همواره نگران هستند که عفونت گوش در طی دوران خردسالی باعث آسیب به شنوایی کودک شود اما در اغلب مواد عفونت گوش در کودکان به سادگی و بدون اینکه منجر به هیچ گونه عارضه‌ای شود، درمان می‌شود. در ادامه به بررسی علت، علائم، درمان و پیشگیری عفونت گوش در کودکان و نوزادان می‌پردازیم.
علت عفونت گوش در کودکان و نوزادان
- عفونت گوش زمانی ایجاد می‌شود که التهاب ناشی از میکروب‌ها (معمولاُ باکتری‌ها) در گوش میانی ایجاد شود، گوش میانی قسمتی است که به پشت بینی و گلو متصل است.
- عفونت گوش میانی شایع‌ترین نوع عفونت گوش در کودکان و نوزادان است و زمانی ایجاد می‌شود که مایع در پشت پرده‌ی گوش جمع شود و بخش‌هایی از گوش میانی دچار عفونت و تورم شود.
- عفونت گوش میانی معمولاُ به دنبال یک سرماخوردگی یا عفونت دستگاه تنفس فوقانی ایجاد می‌شود. باکتری‌ها می‌توانند از طریق شیپور استاش به گوش میانی راه پیدا می‌کنند و در پاسخ به این عفونت، مایعی در پشت پرده‌ی گوش جمع می‌شود.
علت شیوع بالای عفونت گوش در کودکان و نوزادان نسبت به بزرگسالان
عفونت گوش در خردسالان بنا به دو علت بیشتر از بزرگسالان دیده می شود:
- سیستم ایمنی کودکان هنوز تکامل نیافته است و در مقابله با عوامل عفونی ضعیف است.
- شیپور استاش (کانالی که گوش میانی را به گلو متصل می‌کند) در کودکان کوچکتر است و بیشتر در وضعیت افقی قرار دارد، در نتیجه خروج مایع از گوش سخت‌تر است.
عوامل خطر ابتلا به عفونت گوش در کودکان
- کودکان 6 ماهه تا 2 ساله: این گروه از کودکان به دلیل شکل و اندازه‌ی شیپور استاش و همچنین به دلیل اینکه سیستم ایمنی آنها هنوز تکامل پیدا نکرده است، بیشتر در معرض عفونت گوش میانی قرار دارند.
- نگهداری کودکان به صورت گروهی: کودکانی که در مهدکودک، بهزیستی و یا سایر اماکن به صورت گروهی زندگی می‌کنند بیشتر از کودکانی که در خانه هستند در معرض ابتلا به عفونت گوش هستند. در این محیط‌ها بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی به سرعت پخش می‌شود.
- تغذیه کودک: نوزادانی که شیرخشک می‌خورند (به خصوص به حالت خوابیده روی زمین) نسبت به نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند بیشتر در معرض خطر عفونت گوش هستند.
- کودکانی که دچار آلرژی فصلی هستند معمولاُ در فصل پاییز و زمستان بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت گوش قرار دارند.
عوارض عفونت گوش در کودکان
در اغلب موارد عفونت گوش در کودکان به خوبی درمان می‌شود اما در صورتی که درمان به موقع صورت نگیرد و یا اینکه کودک به صورت مکرر مبتلا به عفونت گوش شود ممکن است با این عوارض روبرو شود:
- اختلال شنوایی مانند کم شنوایی
- تاخیر در گفتار و یا رشد
- گسترش عفونت: در موارد نادر عفونت گوش می‌تواند به مغز و یا غشاهای اطراف آن گسترش پیدا کند و موجب ایجاد مننژیت و یا مشکلات جدی دیگر شود.
- پارگی پرده گوش
علائم عفونت گوش در کودکان و نوزادان
اولین علامت شایع عفونت گوش در کودکان احساس درد در گوش و در نواحی اطراف آن است. زمانی که عفونت گوش در نوزادی که هنوز قادر به صحبت کردن و بیان درد نیست، رخ می دهد والدین باید از طریق علامت‌هایی که نشان دهنده‌ی درد گوش است به این موضوع پی ببرند.
برخی از علائم نشان دهنده‌ی درد گوش در نوزادان عبارت است از:
- کشیدن گوش و دست زدن به گوش
- گریه و عصبانیت
- اختلال در خواب
- تب (در نوزادان کوچکتر بیشتر شایع است)
- ترشح مایعات از گوش
- تعادل نداشتن
- اختلال در شنوایی و پاسخ به تحریک‌های شنوایی
- تب بالا، درد شدید، ترشحات خونی و چرک آلود نشانه‌ی وضعیت اورژانسی عفونت گوش است که باید به سرعت تحت رسیدگی قرار بگیرد.
بیشتر بخوانید: خطر کم خونی در کودکان را جدی بگیرید!
درمان عفونت گوش
عفونت گوش در کودکان و نوزادان در اغلب موارد بدون نیاز به درمان دارویی برطرف می‌شود. در صورتی که کودک درد شدیدی ندارد، تنها داروهای مسکن تجویز می‌شود سپس باید معاینات مجدد در فواصل زمانی کوتاه صورت بگیرد. اگر عفونت گوش به مرور از بین نرفته باشد، نیاز به تجویز داروهای آنتی بیوتیک است.
به این نکته توجه نمائید که مصرف داروهای آنتی بیوتیک بدون اینکه توسط پزشک تجویز شده باشند می‌تواند باعث ایجاد مقاومت به آنتی بیوتیک‌ها شود به همین دلیل توصیه می‌شود در خط اول درمان از تجویز داروهای آنتی بیوتیک برای درمان عفونت گوش خودداری شود. روش‌های درمان با توجه به سن کودک می‌تواند شامل رویکردهای متفاوتی باشد که در ادامه به آن اشاره می‌نمائیم:
- نوزاد کمتر از 6 ماه
برای نوزادان کمتر از 6 ماه تقریباُ در تمام موارد آنتی بیوتیک تجویز می‌شود زیرا در این سن هنوز واکسیناسیون کودک هنوز تکمیل نشده است. همچین در صورت عدم درمان به موقع ممکن است عفونت از گوش میانی به سایر قسمت های بدن گسترش پیدا کند.
- کودک بین 6 تا 24 ماه
در این موارد توصیه می‌شود ابتدا به مدت 2 الی 3 روز از تجویز داروهای آنتی بیوتکی پرهیز شود. در صورتی که در طی این مدت عفونت گوش بهبود نیافت می‌توان درمان با آنتی بیوتیک را آغاز نمود.
در صورتی که عفونت گوش شدید باشد، کودک دچار درد و یا تب باشد درمان آنتی بیوتیک باید بلافاصله شروع شود.
- کودک بیشتر از 2 سال
در کودکان بالای 2 سال در اغلب موارد عفونت گوش خود به خود و بدون نیاز به درمان برطرف می‌شود. استفاده از داروهای مسکن مانند استامینوفن و ایبوبروفن می‌تواند کمک کننده باشد. در صورتی که بعد از دو الی سه روز نشانه‌هایی از بهبود مشاهده نشد، درمان آنتی بیوتیک باید آغاز شود.
پیشگیری از عفونت گوش در کودکان و نوزادان
به طور کلی راهکار های متعددی برای جلوگیری از بیماری های شایع عفونی کودکان وجود دارد که برای هر یک باید مقالات مرتبط را بخوانید و یا از متخصص مربوطه اطلاعات لازم را کسب کنید. برای کاهش عفونت گوش در کودکان و نوزادان می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:
- واکسیناسیون کامل کودک
- تغذیه نوزاد با شیر مادر
- هنگام شیر دادن به نوزاد او را در وضعیت نشسته قرار دهید.
- هنگام مراقبت از نوزاد دست‌های خود را به صورت مرتب بشوئید.
- کودک خود را از افراد بیمار دور نگه دارید.
- در اتاقی که کودک حضور دارد، سیگار نکشید: بر اساس تحقیقات انجام شده کودکانی که در معرض دود سیگار قرار دارند تا سه برابر بیشتر از سایر کودکان در معرض ابتلا به عفونت گوش قرار دارند.
- در صورتی که کودک علائم عفونت گوش دارد در اولین فرصت به یک متخصص اطفال مراجعه کنید.
زمان مراجعه به پزشک برای عفونت گوش کودک
علائمی که عفونت گوش در کودکان ایجاد می‌نماید می‌تواند با علائم سایر بیماری‌ها همپوشانی داشته باشد به همین دلیل باید تشخیص دقیق و درمان به موقع انجام شود. در صورتی که کودک شما دارای شرایط زیر بود باید به پزشک مراجعه نمایید:
- علائم بیش از یک روز طول بکشد.
- کودک شما کمتر از شش ماه دارد و دارای علائم است.
- میزان گوش درد کودک شدید است و موجب بیقراری او شده است.
- نوزاد و یا کودک پس از ابتلا به سرماخوردگی و یا سایر عفونت‌های تنفسی دچار بی‌خوابی شده است.
- مایع، ترشحات چرکی و یا مایع خون آلوده از گوش کودک و یا نوزاد ترشح می‌کند.
منبع: https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/ear-infections-in-babies-and-toddlers