به مناسبت روز جهانی پیشگیری از استئوپروز، دکتر علی ربانی، رییس انجمن پزشکان کودکان ایران، در پیامی بر نقش حیاتی دوران کودکی در شکل‌گیری سلامت استخوانی آینده تأکید کرد و از پزشکان اطفال خواست تا پیشگیری از پوکی استخوان را به یکی از ارکان اصلی ویزیت‌های روزمره خود تبدیل کنند.
امروز، در روز جهانی پیشگیری از استئوپروز، درباره یکی از حیاتی‌ترین موضوعات سلامت که ریشه در دوران کودکی دارد، سخن می‌گویم.
استئوپروز یا پوکی استخوان، بیماری‌ای خاموش و ناتوان‌کننده است که آثار آن در بزرگسالی و سالمندی نمایان می‌شود. اما نکته‌ای که باید همواره به آن توجه داشته باشیم این است که:
«دیروزِ سالمندان، امروزِ کودکانی است که ما ویزیت می‌کنیم.»
دوران کودکی؛ پنجره طلایی پیشگیری
استخوان‌ها بافت‌هایی زنده و پویا هستند. در دوران کودکی و نوجوانی، تراکم و قدرت آن‌ها به‌تدریج افزایش می‌یابد و معمولاً تا حدود ۳۰ سالگی به حداکثر می‌رسد. پس از آن، روند تحلیل استخوان بر ساخت آن غلبه پیدا می‌کند.
اگر کودکی در این دوران طلایی بتواند به حداکثر تراکم استخوانی دست یابد، در واقع برای آینده خود «حساب پس‌اندازی» غنی و پایدار باز کرده است. این ذخیره ارزشمند در میانسالی و سالمندی از او در برابر شکستگی‌ها و پوکی استخوان محافظت می‌کند.
نقش ما، متخصصان اطفال
ما، پزشکان کودکان، در خط مقدم سلامت نسل آینده قرار داریم. مسئولیت ما در پیشگیری از پوکی استخوان، سه رکن اصلی دارد:
۱. آموزش و آگاه‌سازی خانواده‌ها
بسیاری از عوامل خطر پوکی استخوان در بزرگسالی، مانند کمبود ویتامین D، دریافت ناکافی کلسیم، بی‌تحرکی و مصرف برخی داروها، در دوران کودکی شکل می‌گیرند.
در هر ویزیت، فراتر از مشکل فعلی کودک، درباره تغذیه، میزان فعالیت بدنی و استفاده از صفحات نمایش پرس‌وجو کنیم.
خانواده‌ها را آگاه سازیم که منابع ارزشمند کلسیم شامل شیر و لبنیات، سبزیجات برگ‌دار تیره، ماهی‌های کوچک و حبوبات هستند.
۲. غربالگری و شناسایی کودکان در معرض خطر
هوشیار باشیم و کودکانی را که در معرض خطر کاهش تراکم استخوان هستند، شناسایی کنیم:
کودکان مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های التهابی روده، سلیاک و فلج مغزی، به‌ویژه آنان که داروهای کورتیکواستروئیدی مصرف می‌کنند.
کودکانی با سابقه شکستگی‌های متعدد در اثر ضربات خفیف.
نوجوانانی با اختلالات تغذیه‌ای یا فعالیت بدنی بسیار کم.
۳. تجویز نسخه سلامت استخوانی
برای هر کودک، نسخه‌ای با سه جزء حیاتی در نظر بگیریم:
تغذیه: تأمین روزانه کلسیم و ویتامین D کافی؛ در صورت نیاز با مکمل‌یاری.
فعالیت بدنی: حداقل یک ساعت فعالیت روزانه، به‌ویژه فعالیت‌های تحمل‌کننده وزن مانند دویدن، پریدن، طناب‌زدن و ورزش‌های گروهی.
سبک زندگی: کاهش زمان استفاده از صفحات نمایش و تأکید بر خواب کافی و سبک زندگی متعادل.
معماران سلامت استخوانی آینده
پوکی استخوان یک شبه شکل نمی‌گیرد و پیشگیری از آن نیز یک شبه محقق نمی‌شود. این مسیر طولانی از نخستین روزهای زندگی هر کودک آغاز می‌شود.
ما، پزشکان کودکان، قهرمانان خاموش این مسیر هستیم. هر توصیه ما برای نوشیدن شیر، هر تشویق به بازی در فضای باز و هر هشدار نسبت به سبک زندگی کم‌تحرک، آجری است در بنای سلامت نسلی که قرار است آینده این سرزمین را بسازد.
در این روز جهانی پیشگیری از استئوپروز، بیایید عهد کنیم که سلامت استخوان را به رکن ثابت و جدی ویزیت‌های خود تبدیل کنیم. پرچم پیشگیری را از مطب‌های خود برافرازیم، چرا که آینده استوار یک نسل، به اقدامات امروز ما وابسته است.
دکتر علی ربانی
رئیس انجمن پزشکان کودکان ایران